Küçükada Kalesi (Kuşadası)
________________________________________
Kuşadası’nın önünde bulunan Güvercin Adası’ndadır. Bu ada Kuşadası iskelesi yapılırken, Kuşadası ile birleştirilmiştir. Kale, 1834 yılında Osmanlılar tarafından yapılmıştır. Surlar 2,5 m. Yüksekliğinde adayı çepeçevre kuşatırlar. Şehre bakan yönünde biri silindirik, diğeri de altıgen iki kule arasında yuvarlak kemerli bir kapısı vardır. Bu kapının üzerinde olması gereken yazıt yerinden alınmış, altıgen burcun yanına konulmuştur. Kalenin ortasında bulunan kare biçimindeki büyük kule aynı zamanda depo olarak kullanılmıştır. Güneydeki sivri kemerli bir kapıdan içerisine girilen kulenin ikinci katında top ve tüfek mazgalları açılmıştır. 

Yapılma nedeni Mora ayaklanması sırasında adalardan gelebilecek saldırılara karşı ileri bir karakol niteliğindedir. Kalenin duvarları ile güney kapısı iyi bir durumda günümüze gelebilmiş olup, içerisindeki evler de bir süre iskân edilmiştir. İçerisinde elektrik ve suyu da olan bu adanın (Güvercin Adası) bahçesi gazino, kulesi de gece kulübü olarak kullanılmaktadır. 

________________________________________

KADIKALESİ ANAIA ANTİK KENTİ

Kuşadası şehir merkezinden 8 km uzaklıktaki Kadıkalesi/Anaia yerleşimi; Ege deniz ticaretinde çok önemli bir role sahip olan Samos  Boğazı'nı denetleyecek bir noktaya kurulmuştur. Kadıkalesi/Anaia Höyüğü Prehistorik dönemden  Osmanlı’ya kadar çok uzun bir zaman aralığında da iskan görmüştür. Kazılar sırasında ele geçen çanak çömlek buluntuları buradaki ilk yerleşimin yaklaşık günümüzden 6000 yıl önceye kadar gittiğini göstermektedir.

12. yy. la tarihlenen Kalenin içinde ilk kez 2005 yılında ortaya çıkarılmaya başlayan bir kilise-manastır kompleksi görkemli boyutları ve benzersiz alt yapısıyla Anaia'nın Bizans dönemindeki önemini göstermektedir.

Kadıkalesi/Anaia Höyüğünde ki bilimsel kazılar Kültür ve Turizm bakanlığının ve Kuşadası Belediyesi’nin destekleri ile 2001 yılından bu yana Ege Üniversitesi Sanat Tarihi Bölümünden  bir ekip tarafından özveriyle sürdürülmektedir

________________________________________

Kaleiçi Camii Kuşadası

Kaleiçi camii , Kuşadası merkezinde yer alan en eski tarihli camidir ve sur duvarlarının çevrelediği kentin ana yerleşimini oluşturan tarihi kale içi semtinde yer alır. Cami kebir mahallesiBarbaros Hayreddin Paşa Bulvarı’nın doğusunda bulunan eser kare planlı, üzeri tek kubbe ile örtülü bir harim, kuzeyinde üç gözlü son cemaat yeri ve kuzeybatısındaki minareden oluşmaktadır.

İnşasında kesme taş, kırma taş, tuğla ve mermer malzeme kullanılmıştır. Harimin üzerini örten kubbenin 16 kenarlı kasnağına ve duvarlara sivri kemerli pencereler açılmıştır. Alt seviyedeki pençeler ise dikdörtgen şekillidir ve alınları sivri kemerlidir. Minaresi çeşitli defalar tamir edilmiştir. Kuzey cephesinde, girişin iki yanına birer mihrap ve pencere yerleştirilmiştir. Harim girişi mermerdendir; giriş aralığının üzeri basık kemerle örtülüdür. Kemerin köşelerinde ve üst kısmında gül bezekler bulunmaktadır. Sedefli ahşap kapı kanatları sonradan yenilenmiştir.

Giriş açıklığını örten çift kanatlı ahşap kapı tamamen ahşap parçaların birbirine çivi kullanmadan geçme bir eski Türk zanaatı tolan “ Kündekari “ tekniğiyle yapılmıştır. Geometrik desenlerden oluşan ahşap geçme parçalar sedef kakmalıdır. (2) İçte dörtgen planlı harimin üzerini örten kubbenin yuvarlağına içleri üçgen dolgulu, sivri kemerli tromplarla geçilmektedir. Tepe pencerelerinin iç kısımları vitraylıdır. Duvarın ortasında yer alan, dikdörtgen bir çerçeve içerisine yerleştirilen yuvarlak kesitli mihrap, bezemeleri açısından geç dönem özelliği göstermektedir.. Kenar bordürleri üçlü sütuncelere sahip mihrabın nişi içte perde motifi ile zenginleştirilmiştir. Alınlık kısmındaki bezemeler adeta mihrabı taçlandırmaktadır. Tezyinatında alçı malzemenin hakim olduğu mihrabın geç dönem süslemelerinin karakterini taşıması, bu unsurun yapıya 1830 da yapılan onarımda eklendiği düşünülmektedir. 1982 yılındaki tamirde de mihraba eklemeler yapılmıştır. Ahşap minber ve vaaz kürsüsü yenidir.

Harimin doğu duvarında kuzeydeki dolap şeklinde kullanılan üç adet pencerenin sivri kemer çökertmeli alınlıkları vardır. Batı duvarındaki düzenleme doğudakine benzemektedir. Harim içindeki ahşap kadınlar mahfili son zamanlarda onarılmış ve yenilenmiştir. Kuzey ucundaki giriş, çift kanatlı bir kapıyla harime açılır. Kale içi caminin günümüze kadar gelebilmiş bir kitabesi mevcut değildir. Minaresinin kubbe eteğine ulaşımını sağlayan kapı üzerinde dört satırlık bir kitabe vardır. Bu kitabeye göre minaresi hicri 1124, miladi 1712 yılında tamir edilmiştir.

Sekizgen kaideye sahip minarenin her yüzeyinde yuvarlak kemerli birer niş yer alır. Minarenin pabuç kısmından silindirik gövdeye geçiş üçgenlerle sağlanmıştır. Şerefe altında ve pabuç kısmında birer bilezik minare gövdesini kuşatır. Tuğlaların üçgen diş şeklinde girintili ve çıkıntılı şeklinde yerleştirilmeleri ile şerefe altı oluşturulmuştur. Şerefenin korkuluğu ve petek bölümü briketlerle yenilenmiştir. Minarenin külahı saç kaplamadır. Giriş kapısının sol tarafında, caminin kuzeydoğu köşesinde ise İlyas ağa kütüphanesi bulunur. Sığla Sancağı Mütesellimi-Osmanlı devletinde tazimattan önce vali ve kaymakamlar adına vergi toplamakla görevli olan memur- İlyas ağanın Kuşadası’nda yaptırmış olduğu eserlerden biridir. İlyas ağa, Hasan ağanın torunu olup, dedesi dergah-ı Ali kapıcı başısıdır. Kuşadası muhafızı Rüştü Mustafa Paşa’nın yerine 1813 yılında muhafız tayin edilmiştir. 1830 yılında Aydın’da ölmüş ve Ulu cami mezarlığına gömülmüştür. İlyas ağa Söke ve Kuşadası’nda hüküm süren İlyazzadelerden biridir Söke ve Kuşadası’nda eserler yaptırmıştır.

Kütüphane İlyas Ağa’nın Kuşadası’nda yaptırdığı ilk eserdir. Kareye yakın dikdörtgen planlı, tek mekanlı, oval kubbeli bir cami kitabhanesidir. Caminin içeresindeki bitişik penceredenbukütüphaneye geçilmektedir. Bu yapı halen Kuşadası ilçe müftülüğü Aile ve İrşad Merkezi olarak kullanılmaktadır.

________________________________________

Öküz Mehmet Paşa Kervansarayı

Kuşadası İskelesi yakınındadır. 1618 yılında Sadrazam Öküz Mehmet Paşa tarafından yaptırılmıştır. Kalın ve yüksek duvarların çevrelediği dikdörtgen avlunun etrafında iki katlı, revaklı kapalı mekan vardır. Moloz taş ve devşirme taş malzeme kullanılarak inşa edilmiştir. Küçük bir iç kale görünümünde olan kervansaray, en üst kısmı üçgen uçlu, sivri dendanelidir. Geniş avlu etrafında sıralanmış odalar vardır. Çeşitli dönemlerde restorasyon görmüş ve sağlam durumdadır. Kuzeybatı ve güneydoğudaki köşelerde arkadan üst kata çıkan iki merdiveni bulunmaktadır. Kervansaray'ın girişi kuzeyde olup, mermer kapı boşluğu kemerle örülmüştür.